Ultra-bewerkte voedingsmiddelen (UBV’s) of “ultra-processed food” (UPF) verdringen gezonde diëten over de hele wereld, ondanks het groeiende bewijs voor de risico’s die ze met zich meebrengen. Deze voedingsmiddelen zouden voorzien moeten worden van waarschuwingslabels zoals bij tabaksproducten, aldus de voedingswetenschapper die de term als eerste introduceerde.
Professor Carlos Monteiro van de Universiteit van São Paulo zal deze week op het International Congress on Obesity wijzen op de toenemende gevaren die UBV’s vormen voor zowel kinderen als volwassenen.
“UBV’s nemen steeds meer de overhand in mondiale diëten, ondanks de risico’s die ze vormen voor de gezondheid, zoals een verhoogd risico op meerdere chronische ziekten,” vertelde Monteiro aan The Guardian voorafgaand aan de conferentie in São Paulo.
Wat zijn ultra-bewerkte voedingsmiddelen?
UBV’s zijn producten die uitgebreide industriële processen hebben ondergaan, zoals het toevoegen van chemische stoffen als kleurstoffen, smaakversterkers en conserveermiddelen. Voorbeelden hiervan zijn ontbijtgranen, proteïnerepen, frisdranken, kant-en-klaarmaaltijden en fastfood. Monteiro en zijn collega’s introduceerden de term UBV 15 jaar geleden bij het ontwerpen van het voedselclassificatiesysteem “Nova”. Dit systeem beoordeelt niet alleen de voedingswaarde, maar ook de processen die voedsel ondergaat voordat het wordt geconsumeerd. Het systeem verdeelt voedsel en drank in vier groepen: minimaal bewerkt voedsel, bewerkte culinaire ingrediënten, bewerkt voedsel en ultra-bewerkt voedsel.
Gezondheidsrisico’s
Een recent onderzoek, het grootste in zijn soort, heeft 32 schadelijke effecten van UBV’s op de gezondheid aangetoond, waaronder een verhoogd risico op hartziekten, kanker, diabetes type 2, slechte geestelijke gezondheid en vroegtijdig overlijden.
Monteiro is zo bezorgd over de impact van UBV’s op de menselijke gezondheid dat hij vindt dat studies en reviews niet langer voldoende zijn om het publiek te waarschuwen voor de gezondheidsrisico’s. “Publieke gezondheidscampagnes zijn nodig, zoals die tegen tabak, om de gevaren van UBV’s te beteugelen,” vertelde hij aan The Guardian. “Deze campagnes zouden de gezondheidsgevaren van de consumptie van UBV’s moeten benadrukken. Advertenties voor UBV’s zouden ook verboden of sterk beperkt moeten worden, en er zouden waarschuwingen op de verpakking moeten komen, vergelijkbaar met die voor sigaretten.”
Daarnaast pleit Monteiro voor een verbod op de verkoop van UBV’s in scholen en gezondheidsinstellingen, en voor zware belasting op UBV’s, waarbij de inkomsten worden gebruikt om verse voedingsmiddelen te subsidiëren.
Vergelijking met tabak
Monteiro trekt parallellen tussen UBV’s en tabaksproducten. “Zowel tabak als UBV’s veroorzaken talloze ernstige ziekten en vroegtijdige sterfte; beide worden geproduceerd door transnationale bedrijven die de enorme winsten die ze behalen met hun aantrekkelijke/verslavende producten investeren in agressieve marketingstrategieën en lobbyen tegen regelgeving; en beide zijn pathogeen (gevaarlijk) door ontwerp, dus herformulering is geen oplossing.”
Kritiek op de vergelijking
Dr. Hilda Mulrooney, een voedingsdeskundige aan de London Metropolitan University, zegt echter dat de vergelijking tussen UBV’s en tabak “erg simplistisch” is. “Er bestaat niet zoiets als een veilige sigaret, zelfs niet tweedehands, dus een verbod is relatief eenvoudig omdat het gezondheidsargument heel duidelijk is. We hebben echter een reeks voedingsstoffen nodig, waaronder vet, suiker en zout, die meerdere functies in voedingsmiddelen hebben – structuur, houdbaarheid – en niet alleen smaak en genot. Het is niet eenvoudig om sommige klassen van voedingsmiddelen te herformuleren om ze te verminderen en ze zijn niet hetzelfde als tabak omdat we voedsel nodig hebben – alleen niet in de hoeveelheden die de meesten van ons consumeren.”
Wat kun jij doen?
Hoewel beleidsmaatregelen belangrijk zijn, begint verandering vaak bij jezelf. Hier zijn enkele stappen die je kunt nemen om je consumptie van ultra-bewerkte voedingsmiddelen te verminderen:
- Lees etiketten: Leer om voedingsetiketten te lezen en vermijd producten met een lange lijst aan onbekende ingrediënten.
- Kook zelf: Door zelf te koken met verse ingrediënten, heb je meer controle over wat je eet.
- Kies voor volwaardige voeding: Geef de voorkeur aan onbewerkte of minimaal bewerkte voedingsmiddelen zoals groenten, fruit, volkoren granen, en peulvruchten.
- Wees kritisch: Wees bewust van marketingtrucs en laat je niet verleiden door verpakkingen die gezonde claims maken zonder echte basis.
Conclusie
De discussie over het plaatsen van waarschuwingslabels op ultra-bewerkte voedingsmiddelen is nog in volle gang, maar de boodschap is duidelijk: bewustwording en educatie zijn cruciaal. Door jezelf beter te informeren en gezondere keuzes te maken, kun je niet alleen je eigen gezondheid verbeteren, maar ook een positief voorbeeld stellen voor anderen.