Veroudering is een process waar we allemaal mee te maken krijgen. Laten we daarom ingaan op het onderwerp veroudering. In elke cel van je lichaam bevinden zich veertig zes DNA-strengen, samengedraaid tot chromosomen. Aan het uiteinde van elk chromosoom bevindt zich een klein kapje genaamd een telomeer, dat voorkomt dat je DNA zich ontvouwt en verslijt. Vergelijk het met de plastic uiteinden van je schoenveters. Echter, telkens wanneer je cellen zich delen, gaat er een stukje van dat kapje verloren. Wanneer het telomeer volledig verdwijnt, kunnen je cellen sterven. Hoewel dit een vereenvoudiging is, worden telomeren beschouwd als de levens “zekering”: ze kunnen al vanaf je geboorte beginnen te verkorten, en als ze verdwijnen, ben je er ook niet meer. Forensische wetenschappers kunnen zelfs aan de hand van de lengte van telomeren in een bloedvlek een ruwe schatting maken van de leeftijd van een persoon.
Het lijkt wel materiaal voor een spannende scène in CSI, maar is er iets dat je kunt doen om de snelheid waarmee deze “zekeringen” opbranden te vertragen? Het idee is dat als je deze tikkende celklok kunt vertragen, je wellicht het verouderingsproces kunt afremmen en langer kunt leven. Dus, wat kun je doen om te voorkomen dat deze telomeerkapjes snel slijten? Nou, roken bijvoorbeeld is gekoppeld aan een drievoudige versnelling van telomeerverlies, dus de eerste stap is simpel: stoppen met roken. Maar ook het voedsel dat je dagelijks eet, kan invloed hebben op hoe snel je telomeren slijten. Het consumeren van fruit, groenten en andere voedingsmiddelen rijk aan antioxidanten is in verband gebracht met langere beschermende telomeren. Daarentegen zijn de consumptie van geraffineerde granen, frisdrank, vlees (inclusief vis) en zuivel gelinkt aan verkorte telomeren. Stel je voor dat je een dieet volgt bestaande uit hele plantaardige voedingsmiddelen en weg blijft van bewerkte en dierlijke voedingsmiddelen. Zou dit het verouderingsproces kunnen vertragen?
Het antwoord lijkt te liggen in een enzym dat te vinden is in Methusalem, een Bristlecone-dennenboom die groeit in de White Mountains of California. Op dat moment was het de oudst bekende levende entiteit en nadert nu zijn 4800e verjaardag. Het enzym in de wortels van deze bomen lijkt enkele duizenden jaren in hun levensduur te pieken en kan telomeren daadwerkelijk opnieuw opbouwen. Wetenschappers noemen het telomerase. Zodra onderzoekers wisten waar ze naar moesten zoeken, ontdekten ze dat dit enzym ook aanwezig is in menselijke cellen. De vraag werd toen: hoe kunnen we de activiteit van dit levensduur-verlengende enzym stimuleren?
Om antwoorden te vinden, werkten Dr. Dean Ornish en Dr. Elizabeth Blackburn samen. Dr. Blackburn ontving de Nobelprijs voor Geneeskunde in 2009 voor haar ontdekking van telomerase. In een deels door het Amerikaanse ministerie van Defensie gefinancierde studie ontdekten ze dat drie maanden van een volledig plantaardig dieet en andere gezonde veranderingen de activiteit van telomerase aanzienlijk konden verhogen. Het was de enige interventie die ooit was aangetoond om dit te bereiken. De studie werd gepubliceerd in een van de meest vooraanstaande medische tijdschriften ter wereld, en het bijbehorende redactioneel concludeerde dat deze baanbrekende studie “mensen zou moeten aanmoedigen om een gezonde levensstijl aan te nemen om kanker en leeftijdsgebonden ziekten te vermijden of te bestrijden.”
Hebben Dr. Ornish en Dr. Blackburn daadwerkelijk veroudering met succes vertraagd met een gezond dieet en levensstijl? Een follow-up studie van vijf jaar, waarin de lengtes van de telomeren van de proefpersonen werden gemeten, laat zien dat de telomeren in de controlegroep (deelnemers die hun levensstijl niet veranderden) voorspelbaar krompen met de leeftijd. Maar in de groep die gezond leefde, krompen de telomeren niet alleen minder, ze groeiden zelfs. Vijf jaar later waren hun telomeren gemiddeld langer dan bij het begin, wat suggereert dat een gezonde levensstijl de activiteit van het telomerase-enzym kan stimuleren en cellulair ouder worden kan omkeren.
Subsequent onderzoek heeft aangetoond dat de verlenging van de telomeerlengte niet alleen te wijten was aan meer lichaamsbeweging of gewichtsverlies. Gewichtsverlies door caloriebeperking en een nog intensievere trainingsroutine slaagden er niet in om de telomeerlengte te verbeteren. Het lijkt erop dat het actieve ingrediënt de kwaliteit, en niet de kwantiteit, van het gegeten voedsel is. Zolang mensen hetzelfde dieet aten, maakte het niet uit hoe klein hun porties waren, hoeveel gewicht ze verloren, of zelfs hoe intens ze trainden; na een jaar zagen ze geen verbetering. Aan de andere kant trainden mensen op het plantaardige dieet slechts de helft zo veel, bereikten hetzelfde gewichtsverlies na slechts drie maanden en genoten van significante bescherming van telomeren. Met andere woorden, het was niet het gewichtsverlies en het was niet de lichaamsbeweging die cellulair ouder worden omkeerde – het was het voedsel.
Sommige mensen hebben bezorgdheid geuit dat het stimuleren van activiteit van telomerase theoretisch het risico op kanker zou kunnen vergroten, aangezien tumoren bekend staan om het gebruik van het telomerase-enzym om hun eigen onsterfelijkheid te verzekeren. Maar Dr. Ornish en zijn collega’s hebben dezelfde dieet- en levensstijlveranderingen gebruikt om de progressie van kanker in bepaalde omstandigheden te stoppen en schijnbaar om te keren.
Bronnen:
Jiang H, Ju Z, Rudolph KL. Telomere shortening and ageing. Z Gerontol Geriatr.
2007;40(5):314–24.
Mather KA, Jorm AF, Parslow RA, Christensen H. Is telomere length a biomarker of aging? A
review. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2011;66(2):202–13.
Tsuji A, Ishiko A, Takasaki T, Ikeda N. Estimating age of humans based on telomere shortening.
Forensic Sci Int. 2002;126(3):197–9.
Shammas MA. Telomeres, lifestyle, cancer, and aging. Curr Opin Clin Nutr Metab Care.
2011;14(1):28–34.
Huzen J, Wong LS, van Veldhuisen DJ, et al. Telomere length loss due to smoking and metabolic
traits. J Intern Med. 2014;275(2):155–63
Hou L, Savage SA, Blaser MJ, et al. Telomere length in peripheral leukocyte DNA and gastric
cancer risk. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2009;18(11):3103–9.
Gu Y, Honig LS, Schupf N, et al. Mediterranean diet and leukocyte telomere length in a multi
ethnic elderly population. Age (Dordr). 2015;37(2):9758.
García-Calzón S, Moleres A, Martínez-González MA, et al. Dietary total antioxidant capacity is
associated with leukocyte telomere length in a children and adolescent population. Clin Nutr.
2014;S0261–5614(14):00191–5.
García-Calzón S, Moleres A, Martínez-González MA, et al. Dietary total antioxidant capacity is
associated with leukocyte telomere length in a children and adolescent population. Clin Nutr.
2014;S0261–5614(14):00191–5.
Leung CW, Laraia BA, Needham BL, et al. Soda and cell aging: associations between sugar
sweetened beverage consumption and leukocyte telomere length in healthy adults from the
National Health and Nutrition Examination Surveys. Am J Public Health. 2014;104(12):2425–31.
Nettleton JA, Diez-Roux A, Jenny NS, Fitzpatrick AL, Jacobs DR. Dietary patterns, food groups,
and telomere length in the Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (MESA). Am J Clin Nutr.
2008;88(5):1405–12.
Gu Y, Honig LS, Schupf N, et al. Mediterranean diet and leukocyte telomere length in a multi
ethnic elderly population. Age (Dordr). 2015;37(2):9758.
Flanary BE, Kletetschka G. Analysis of telomere length and telomerase activity in tree species of
various life-spans, and with age in the bristlecone pine Pinus longaeva. Biogerontology.
2005;6(2):101–11.
Ornish D, Lin J, Daubenmier J, et al. Increased telomerase activity and comprehensive lifestyle
changes: a pilot study. Lancet Oncol. 2008;9(11):1048–57.
Skordalakes E. Telomerase and the benefits of healthy living. Lancet Oncol. 2008;9(11):1023–4.
Ornish D, Lin J, Chan JM, et al. Effect of comprehensive lifestyle changes on telomerase activity
and telomere length in men with biopsy-proven low-risk prostate cancer: 5-year follow-up of a
descriptive pilot study. Lancet Oncol. 2013;14(11):1112–20.
Mason C, Risques RA, Xiao L, et al. Independent and combined effects of dietary weight loss and
exercise on leukocyte telomere length in postmenopausal women. Obesity (Silver Spring).
2013;21(12):E549–54.
Ornish D, Lin J, Daubenmier J, et al. Increased telomerase activity and comprehensive lifestyle
changes: a pilot study. Lancet Oncol. 2008;9(11):1048–57.
Ornish D, Lin J, Chan JM, et al. Effect of comprehensive lifestyle changes on telomerase activity
and telomere length in men with biopsy-proven low-risk prostate cancer: 5-year follow-up of a
descriptive pilot study. Lancet Oncol. 2013;14(11):1112–20.
Artandi SE, Depinho RA. Telomeres and telomerase in cancer. Carcinogenesis. 2010;31(1):9–18.
Geef een reactie